Amerika Birleşik Devletleri’nde multipl skleroz (MS) ile yaşayan yaklaşık bir milyon insan var. Türkiye’de ise gerçekleştirilen epidemiyolojik çalışmalarda, MS prevelansı 80 bin civarında olarak bahsedilmektedir.

MS, beyin ve omuriliği içeren merkezi sinir sisteminin sinir hücrelerine zarar veren bağışıklık aracılı bir durumudur. MS’in kadınları etkileme olasılığı erkeklerden çok daha fazladır ve farklı biçimlerde kendini gösterir; en yaygın olanı, alevlenmeler ve gerileme dönemleri ile karakterize olarak harekete geçen MS’dir.

MS’in Belirtileri Şunları İçerir:

• Yüzde/vücutta uyuşma veya karıncalanma (genellikle ilk belirti)
• Yorgunluk (vakaların %80’inde görülür)
• Görüş alanında bozulmalar
• Kas Güçsüzlüğü
• Hareketlilik, denge ve koordinasyon sorunları
• Ruh sağlığı problemleri

Beslenme değişikliği ve stratejik takviye önerileri, MS ile yaşayanların yaşam kalitesini iyileştirmede nasıl bir rol oynayabilir?

D vitamini ve MS

Yakın zamanda yayınlanan JAMA Nöroloji Derneği’nin araştırmasında, MS ile yaşayanlarda besin desteklerinin kanıtları incelendi. Durumu yönetmede rutin kullanım için en iyi takviyenin D Vitamini olduğu sonucuna vardılar. MS’te optimum fayda için gereken seviyeler normal popülasyondan farklı olabileceğinden, kandaki D vitamini seviyelerini 30-50 ng/ml arasında tutmanın önemli olduğu belirtildi.

Omega 3’ler ve MS

İnflamasyonun multiple sklerozun ilerlemesinde büyük bir rol oynadığı düşünülmektedir, bu açıdan bakıldığında, omega-3 takviyesinin potansiyel bir anti inflamatuar öge olarak tercih edilmesi şaşırtıcı değildir. Nutritional Neuroscience’ın 2021 sistematik incelemesi ve meta-analizinde, omega-3 takviyesi ile birlikte, potansiyel olarak nüks oranının azaltıldığı, MS hastalarının yaşam kalitesini iyileştirme potansiyeline sahip olduğu belirlendi.

International Journal Of Neuroscience’da 2013 yılında yapılan bir gözlemsel çalışma, MS ile yaşayan ve daha yüksek omega-3 alımına sahip bireylerin daha iyi bir yaşam kalitesine sahip olma eğiliminde olduklarını belirtti. Bu etkiler, hem balık yağı hem de bitkisel olarak keten tohumu bazlı omega-3 takviyeleri ve gıda kaynaklı balık alımı için de geçerlidir. Somon, sardalye, alabalık ve uskumru gibi yağlı balıkların hem büyük miktarlarda D Vitamini hem de omega-3 yağ asitleri EPA & DHA içerdiğini, soya, keten, kenevir ve ceviz gibi bitki bazlı kaynakların ise omega-3’ten yüksek olduğunu belirtmekte fayda var. Özellikle balık, kabuklu yemiş ve yağlı tohumların içerisinde olduğu Akdeniz tipi beslenmenin multiple skleroz sonuçları üzerindeki olumlu etkilerinin yer aldığı kanıtlar bulunmaktadır.

MS İçin “En İyi” Beslenme Şekli Var mı?

MS ile yaşayanları hedef alan bir dizi özel beslenme şekli vardır, ancak birinin diğerlerinden daha iyi olduğunu öne süren güçlü bir bilimsel literatür yoktur. Paleolitik ya da Akdeniz tarzı bir beslenme şeklinin MS’li hastalarda yorgunluğu azalttığı ve hem zihinsel hem de fiziksel yaşam kalitesini iyileştirdiği yakın tarihli bir sistematik inceleme ve meta-analizde gösterilmiştir.

Neurology’nin 2023 yılında yaptığı bir çalışmada, MS ile yaşayan bireyler arasında Akdeniz tarzı bir beslenme şekli uygulayanların en iyi bilişsel sağlığa sahip olduğu gözlemlendi.

Diğer Vitaminler ve Takviyeler

Medicines (Basel) tarafından yayınlanan 2019 tarihli bir makale, multipl skleroz ile yaşayanlarda A ve B12 vitamini eksikliklerinin daha yaygın olabileceğini belirtti. A vitamini, koyu yeşil yapraklılar, balık/deniz ürünleri ve turuncu/sarı meyve ve sebzelerde yoğunlaşmıştır. B12 Vitamini, süt ürünleri, balık ve çeşitli et türleri gibi hayvansal kaynaklı ürünlerde ve bitki bazlı süt alternatifleri gibi bazı güçlendirilmiş ürünlerde yoğunlaşmıştır.
Bu bilgi göz önüne alındığında, MS ile yaşayan birinin mevcut diyetlerinde bu gıdaların oynadığı rolü değerlendirmesi ve mümkünse bir beslenme uzmanıyla gözden geçirmesi makul görünmektedir. MS ile yaşayanlarda uykuyu iyileştirmeye yönelik olarak melatoninden de bahsedilmektedir.

Probiyotikler ve MS

MS yönetiminde probiyotik kullanımının potansiyel rolü hakkında sınırlı ama ilgi çekici kanıtlar vardır. Food & Function’ın 2021 tarihli bir meta-analizi, probiyotik takviyelerinin MS ile yaşayanlarda ruh sağlığı ve stres ölçeklerinin yanı sıra ilgili bağışıklık ve inflamatuar belirteçler üzerinde olumlu etkileri olduğunu buldu. Bunların çoğunda Lactobacillus ve Bifidobacterium ailelerinden VSL #3 gibi çok suşlu probiyotikler kullanıldı. Bu alandaki çalışmalar umut verici olsa da, MS’in tamamlayıcı tedavisinde probiyotiklerin temel bir takviye olarak kabul edilmesi için daha çok çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

CoQ-10 ve MS

CoQ-10, enerji metabolizmasında rol oynayan ve yorgunluğu azaltmak için güçlü bir kullanım geçmişine sahip olduğu için MS’te sıklıkla kullanılan, doğal olarak oluşan bir antioksidan bileşiktir. Yorgunluk, MS ile yaşayan bireylerin ortak bir özelliğidir. 3 aylık bir süre boyunca 500 mg/gün CoQ-10’un MS ile yaşayanlarda yorgunluğu ve zihinsel sağlık puanlarını iyileştirdiğini gösteriyor.

Farkındalık Temelli Müdahalelerin, MS ile yaşayan kişilerde fiziksel ve zihinsel sağlığın yanı sıra yaşam kalitesini de iyileştirdiğini öne süren sınırlı sayıda bilimsel kanıt vardır. Genellikle katılımcılara stresi nasıl azaltacaklarını ve duygusal durumlarını daha iyi yönetmek için meditasyon gibi kanıta dayalı taktikleri nasıl kullanacaklarını öğreten grup kursları önerilebilmektedir.

MS ile yaşamak birçok kişi için zorlu ve belirsiz bir yolculuktur bu tür öneriler bireyleri bu zorluklarla yüzleşmeye daha iyi hazırlayabilir. Artan sayıdaki çalışmalar, MS ile yaşayanlar için sonuçların iyileştirilme sürecinde, beslenme ve takviye seçimlerinin önemli bir tamamlayıcı rolda olduğunu göstermektedir.

Eczaci Dergisi’ndeki yazima buradan ulasabilirsiniz.

Uzman Diyetisyen Ezgi Öztürk Darici